Kaart (cartografie) - Noordwijkerhout (Gemeente Noordwijkerhout)

Noordwijkerhout is een dorp in de Nederlandse gemeente Noordwijk, in de provincie Zuid-Holland. Tot 2019 was het een zelfstandige gemeente. Noordwijkerhout telt inwoners (, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 23,40 km² (waarvan 0,80 km² water). Noordwijkerhout ligt achter de duinen van de Noordzeekust en midden in de Bollenstreek. De dichtstbijzijnde stad is Leiden. Door Noordwijkerhout loopt de provinciale weg 206.

De geschiedenis van Noordwijkerhout gaat terug tot in de prehistorie, net als van andere plaatsen in deze omgeving die zijn ontstaan op strandwallen. Deze strandwallen zijn overblijfselen van de oude duinen, die na de ijstijden ontstonden. Op de eerste strandwal, die ruim 4.500 jaar geleden ontstond, zijn later Voorburg, Voorschoten, Lisse en Hillegom ontstaan. Noordwijkerhout is gelegen op de jongste, meest westelijke strandwal. Uit gevonden gebruiksvoorwerpen van het afgezande gebied tussen de Ruigenhoek en de psychiatrische inrichting Sancta Maria (thans Rivierduinen, locatie Noordwijk) blijkt, dat al voor het begin van de jaartelling mensen woonden op de smalle strandwal tussen de Noordzee en het moerassige binnenland, dat tegenwoordig het Langeveld genoemd wordt. Toen de Romeinen in Nederland kwamen, werd deze streek, zoals blijkt uit geschriften van Julius Caesar en Tacitus, bevolkt door een Germaanse stam, die zij Caninefaten noemden. Deze naam wordt nu in ere gehouden door de Kaninefaaten, een van de vier carnavalsverenigingen die het dorp telt.

Op 4 augustus 889 ontving Gerulf, graaf van West-Frisia, een giftbrief van de koning van Lotharingen, waarin stond dat hij werd beleend met de ambachtsheerlijkheid Northgo, de oude naam van Noordwijk. Northgo betekent "go ten noorden", dat wil zeggen, ten noorden van de Rijn. Vanaf daar ging een weg naar "den grooten Hout", een bos dat ten oosten lag van Noordwijk. In die tijd maakte men onderscheid tussen een "woud" voor een laagstammig en dus voor de mens onbegaanbaar bos, en een "hout" voor een hoogstammig bos, dat typisch was voor de zandgronden van de Hollandse kust. Daar ontstond bij een jachthuis het dorp Noortiger-hout. In de stukken komen ook de benamingen Noirtigerhout en Nortekerhout voor. De erfenis van graaf Gerulf werd verdeeld tussen zijn twee zoons. De een kreeg Nortich (of Northgo) en de ander Nortich in den Houte: Noordwijkerhout.

Het nabijgelegen Voorhout, bevond zich aan de voorzijde van dat bos. De na circa 1100 gangbare benaming Holland voor het graafschap, dat van holtland komt, ofwel ‘houtland’, duidt erop dat dit gebied inderdaad zeer bosrijk moet zijn geweest.

In de Frankische tijd werd de streek gekerstend. Een bekende geloofsverkondiger was Sint-Jeroen, een Schotse monnik naar wie de Noordwijkse Sint-Jeroenskerk is vernoemd. Hij werd omstreeks 857 door de Vikingen vermoord.

Noordwijkerhout behoorde aanvankelijk kerkelijk tot Noordwijk. In de veertiende eeuw kwam hierin verandering. De abdij Leeuwenhorst kreeg in 1287 een middenkoor en in 1350 een kapel ter ere van Sint-Michaël. In de veertiende eeuw werd een 'Capelle in het Langeveld' gesticht en toegewijd aan Maria ter zee.

Volgens een verdrag uit 1434 is Noordwijkerhout met Hillegom, Lisse en Voorhout een zelfstandig baljuwschap geworden.

Op 1 januari 2019 is de gemeente Noordwijkerhout gefuseerd met de gemeente Noordwijk.